Borçka İlçesinin Toplumsal ve Ekonomik Yapısı

Borçka İlçesinin Toplumsal ve Ekonomik Yapısı

Borçka İlçesinin Toplumsal ve Ekonomik Yapısı

I- COĞRAFYA DURUMU

II- TARİHÇE

III-YÖNETSEL YAPI

IV- SOSYO – KÜLTÜREL YAPI

A-Nüfus ve Yerleşme Durumu

1. Nüfus

2. Yerleşme Durumu

B- Eğitim ve Öğretim

1. Millî Eğitim

2. Halk Eğitimi

C-Toplumsal Yaşam

1. Yapılar, ilişkiler ve adetler

2. Toplumsal Değişme ve Gelişme

3. Folklor

4. Asayiş Durumu

V-KAMU HİZMETLERİ

A — Sağlık Hizmetleri

B — Ulaşım

C — Su ve Elektrik

VI – EKONOMİ

A- Genel Olarak

B — Tarım

1. Ziraat

2. Hayvancılık

C — Sanayi

1. Resmi Kesimdeki Kuruluşlar

2. Özel Kesimdeki Kuruluşlar

Ç — Ticaret

1. Genel Olarak

2. Ticaretin Gelişmesine Katkıda Bulunan Kuruluşlar

D — Ormancılık

1. Genel Olarak

2. Orman îşletme Müdürlükleri

3. Ormancılık Çalışmaları

E — Turizm

VII — SONUÇ VE ÖNERİLER

I — COĞRAYA DURUMU :

Borçka, Artvin İline bağlı bir sınır ilçesidir. Doğuda Şavşat, batıda Hopa ve Arhavi ilçeleri ile komşu olup, kuzeyi Sovyetler Birliği sınırları ile çevrilidir. .

İlçenin yüzölçümü 1168 km; karedir. Denizden uzaklığı 36 km; yüksekliği ise 125 metredir.

Çok engebeli araziye sahip olan İlçe oldukça dağlıktır. Art arda uzanan yüksek dağlar, birbiriden derin vadierle ayrılır. Borçka’da ova yoktur; akarsu kenarlarında çok dar düzlüklere rastlanır. Başlıca dağlar; batıda ve güneyde, denize paralel olarak dağların ikinci sırasını oluşturan Parih (1380 m.) ve (Tiryol) dur; doğuda ise, Karçkal (3428 m.) ve Küçükyayla (2500 m.) dağları en yüksek olanlarıdır.

Yüksek dağları parçalayan derin vadier, debi ve rejimi yüksek olan akarsuların yatağını oluşturur. İlçenin en büyük ve vadisi en derin akarsuyu Çoruh’tur. Nehir güneyde ilçe topraklarına karışır; merkezden geçer. İlçe topraklarından aldığı kollarla güçlenerek Muratlı Bucağında sınırlarımızı terkeder. Çoruh nehrinin Borçka’daki kollan sırasıyla şunlardır : Murgul suyu, Deviskal deresi, îçkale (Çhala) deresi, Aralık (Klaskur) suyu ve Güreşen (Beğlevan) deresi. Murgul suyunun vadisi oldukça geniştir, öbürlerinkine göre.

Karagöl, İlçenin başlıca gölüdür. Aralık köyü üstünde, etrafı gür ormanlara çevrilidir. Yüzölçümü 41.000 metrekaredir. Göktaş Bucağında, Damar köyünün üstündeki Acıgöl, daha küçüktür.

İlçenin jeolojik yapısı, genellikle, ikinci ve üçüncü zamana aittir. Arazi, kırmızı ve kahverengi orman topraklarıyla kaplı olup, tür olarak daha çok kumlu-killi topraklar görülür. İlçe toprakları gür ve zengin bir bitki örtüsüne sahiptir. Dağlar ormanlarla örtülüdür. Murgul suyu ve Deviskal deresinin aşağı kısımları hariç, ormanlar genellikle akarsu vadilerinden başlar; köylerin etrafında tarlalarla birlikte tepelere kadar yükselir. Yükseklerde yaylalar bulunur. Bölgelere göre farklılıklar görülmekle birlikte ^başlıca şu ağaç türleri belirtilebilir; iğne yapraklılar (ibreli) ladin, köknar ve sarıçam; yayvan yapraklılar (yapraklı) kayın, kızılağaç, kestane, karaağaç, ıhlamur, akçaağaç ve meşedir. Kimi kesimlerde, fazla büyümeyen, küçük yapılı ve sadece yakacak olarak kullanılan orman gülüne (kumar ve çalılıklar) bol rastlanır.

İlçe yaylaları, Murgul ve Karçkal olmak üzere iki grupta toplanabilir. İkinci gruptakiler Karçkal dağı eteklerinde toplanmış olup alan bakımından şöyle bir ayırım yapılabilir : Balcı, Alaca ve îbrik’Ii; Atan-oğlu ve Aralık; Camili, Maral ve Uğur; Düzenli, Kayalar ve Efeler.

Borçka, tipik Karadeniz ikliminin hüküm sürdüğü; belki de deniz iklimi ile karaasl iklim arasında bir «geçit iklimi» nin sahnelendiği bir ilçedir. İlçenin kuzeyi, yazlar serin, kışlar ılık ve hemen her mevsim yağışlı geçmekle beraber en çok sonbahar, en az ilkbahar mevsiminde yağış görülür. Bu kesimde gök yüzü çoğunlukla bulutlu ve nem miktarı yüksektir. İlçenin öteki kesimlerinde ise, yazlar sıcak, kışlar ılık geçer. Nem kuzey kısımlara göre daha azdır. Yıllık ortalama yağış 1180 mm. dir. Ortalama yağış günü se 100 dür. Bölgede kuvvetli dağ ve vadi meltemi görülür. İlçede kış mevsimi kar yağışlı geçer; ulaşım aksar. İlkbaharda karların erimesi ile akarsular taşar.

II —TARİHÇE ,

Milattan önce İran’daki Kiyaniyan Hükümeti tarafından işgal edilen bölge, M.S. IV. asırda Bizanslıların eline geçmiş; 6. yüzyılda ise Abbasiler tarafından zapt edilmiştir. Sırayla Zerdüşt, Hıristiyanlık ve Müslümanlık dinleri hüküm sürmüştür.

Abbasilerden sonra, Selçukluların egemenliği bu devletin parçalanmasına kadar  sürmüş; bölgeyi  zamanla Gürcüler ele geçirmiş; fakat – 1290 yılında yeniden müslümanlarca alınmıştır.

Bu yörenin Osmanlı İmparatorluğuna katılması, 1512 yılında Yavuz Sultan Selim’in seferi ile gerçekleşmiştir. Osmanlı yönetimi 1877 – 1878 Osmanlı – Rus savaşına kadar sürmüş: savaş sonunda imzalanan Berlin Anlaşmasına göre Artvin, Batum, Borçka, Şavşat ve Hopa’nın kuzey doğu kesimi Ruslara bırakılmıştır.

Birinci Dünya Savaşında 1914 – 1915 yılları arasında, bölgede Rus işgaline karşı halk yer yer ayaklanmış; ancak kısa süren bu durum yeniden Rus egemenliği ile sonuçlanmıştır. 3 Mart 1918 de Brest-Litovsk Anlaşmasına göre halk oyuna başvurulmuştur; oylama sonucu bölge ge* ri alınmıştır. 18 Haziran 1918 de Trabzonda Osmanlı Devleti ile Ermeniler arasında imzalanan anlaşmayla da yörenin Türk kesiminde kalması teyid edilmiştir. Ne. var ki 30 Ekim 1918 de Mondros ateşkes anlaşması ; ile bölge yeniden Ruslara geçmiştir.

Borçka’nın kesin olarak anavatana kavuşması için ulusal kurtuluş savaşma değin beklemek gerekir. Yöresel savaş Millî Hükümetçe de desteklenmiş ve 7 Mart 1921 de Borçka Türkiye’ye katılmıştır.

III — YÖNETSEL YAPI

Borçka 7 Temmuz 1921 de ilçe oldu. 26 Haziran 1926 tarih ve 877 sayılı kanunla tekrar bucak haline getirildi. Sonradan 28 Mayıs 1928 ta-rih ve 1282 sayılı kanunla yeniden ilçe oldu,

Bugün ilçenin bir mahallesi (Yeniyol); Göktaş (Murgul), Muratlı (Maradit) ve Camili (Macahel) olmak üzere üç bucağı (1) vardır. Merkezde, Göktaş bucak merkezi ve Damar köyünde Belediye bulunmaktadır. Borçka ilçesine bağlı 40 köy vardır. Köyler, toplam 175 mahalleden oluşmaktadır. Bu durum, dağınık yerleşme biçiminin bir sonucudur.

Yerleşme şekli hakkında, «yerleşme durumu» bölümünde bilgi verilecek. Şu kadarını belirtmeli : Dağınık yerleşme, bir köyün, çok kez, birbirinden kilometrelerce uzak birden çok mahalleden oluşmasına ne den olmaktadır. Bu. özelliğin olumsuz etkisi, sağlık, yol, su ve elektrik gibi hizmetlerden millî eğitime değin tüm kamu hizmetlerinde, görülebilir. İlgili bölümerde aksamalar daha somut bir biçimde incelenecek; sonuç olarak hiç değilse şimdilik kamu hizmetlerini köye götürme bakımından merkezileşmenin kaçınılmaz olduğu görülecektir. Yeni düzen leme ile ilgili tartışmalar ve öneriler ise sonuç bölümünde ele alınacaktır.

Ayrıca Muratlı ve Camili bucaklarının kaldırılması kararının yerin-deliği tartışılabilir. Gerçi, bu, ülke düzeyinde bir uygulamalıdır. Ancak bölgenin coğrafi durumu ve yeri dikkate alındıkta sorunun bir kararla çözümlenecek kadar basit olmadığı anlaşılır.

Borçka’da, ilçe örgütü için öngörülen normal idarî kuruluşlar vardır. Resmî dairelerin bir kısmı hükümet konağında görev yapmaktadır. Tapu Sicil Muhafızlığı, Müftülük, Emniyet Komserliği, Tekel Memurluğu, Veteriner Hekimliği ve Ziraat Mühendisliği kiralık binalarda faaliyetlerini sürdürmektedirler.

İlçedeki Askerlik Şubesinin Artvin’e taşınmış olması, Özellikle uzak köylerde oturan vatandaşlar için büyük sıkıntılar doğurmaktadır.

Camili bucağında P.T.T[1]. şubesi ve jandarma karakolu resmi kuruluş olarak görev yapmaktadır. Göktaş’ta bucak müdürlüğü faaliyettedir. Belediye, emniyet komserliği, jandarma takım komutanlığı, P.T.T. ve ziraat teknisyenliği kamu kurumları olarak sayılabilir. Bucağın Damar köyünde Belediye, P.T.T. şubesi ve Jandarma karakolu bulunmaktadır. Muratlı bucağında bir P.T.T, şubesi, Merkez ve Güreşen köyünde olmak üzere iki jandarma karakolu vardır. Borçka Veteriner hekimliğinde, hekim; ziraat mühendisliğinde ise, mühendis yoktur.

Bucaklarda nüfus memurluklarının bulunması halkın haklı yakın masına neden olmaktadır. Örneğin; Camili bucağından ilçe merkezine 3 saatte, taşıt ücreti olarak 25 lira ile gelinmekte; geceyi burada geçirmek zorunluluğu bulunmaktadır.

Millî eğitim, orman işletmeleri ve sağlık hizmetleri gibi özellik gösteren, geniş örgütlenmeyi gerektiren kurumlara ilgili bölümlerde yer verilecek. Sağlık kurumlarında yeterli elemanın bulunmaması sonucu büyük sorunların doğduğu hemen vurgulanmalıdır.

IV — SOSYOKÜLTÜREL YAPI

A — Nüfus ve Yerleşme Durumu :

1 — Nüfus :

197Ö nüfus sayımına göre ilçe merkezinin nüfusu 4240; kırk köyü ile tüm ilçenin nüfusu 41323 dür. Bunun 21731’i erkek, 19592’si ise kadındır. Bucak merkezlerinin nüfusu; Göktaş’m 4327, Muratlı’nın 1233, Camili’nin ise 398 dir.

1970 sayımına göre Borçka’da nüfus yoğunluğu 35 dir. Yoğunluk ilçe merkezinde, Göktaş ve Damar yerleşme merkezlerinde yüksektir. Göktaş’m bir bucak merkezi olmasına karşın, nüfusu ilçe merkezinden fazla; bir köy olan Damar’da ise kentleşme süreci yüksektir. Bakır işlet-‘ melerinin varlığı, değişmenin başlıca nedenidir. En seyrek yerleşme, ya- -ni nüfus yoğunluğu en düşük olan bölge, Camili bucağıdır.

Artvin’deki başka illere göç hareketi, Borçka için de geçerlidir. Do-layısı ile nüfus artış oram azdır. Göç, daha iyi yaşam koşullarına kavuşma isteği sonucu olmaktadır. Kimisi geçim sıkıntısı çektiğinden, bir kısmı da’artan sermayesini büyük.kentlerde değerlendirmeyi yeğlediğinden, göç etmektedir. İlçeye de göç olmuştur. Rize’de çay ekimine başlanmadan önce Fındıklı, Ardeşen ve Pazar gibi kıyı kasabalarından gelip Borçkaya yerleşen aile sayısı az değildir. Bunlar, daha çok İçkale ile Güreşen vadilerindeki köylerde barmabilmişlerdir.

Bölgede, Türkçenin yanında üç ayrı dilin kullanıldığı dikkate alınırsa/ilçenin-değişik etnik yapılara sahip olduğu söylenebilir. Yaygınlık sırasına göre Gürcüce, Lazca ve Hemşince konuşulur.

 

Yoruma kapalı.